Legg-Calve-Perthes ya da kısaca Perthes hastalığı olarak bilinen bu patoloji sıklıkla 4-10 yaş arası çocuklarda görülen bir kalça hastalığıdır. Kalça eklemi, uyluğun üst ucundaki küresel yapıda olan femur başı ve onunla eklemleşen ve başın yapısıyla uyumlu olan bir pelvik yuvadan (asetabulum) oluşur.

Perthes hastalığında femur başındaki kanlanma bilinmeyen bir sebeple kesintiye uğrar. Takip eden süreçte femur başı kemikleşme merkezinde kemik ölümü (nekroz), kemikte yumuşama ve kırıklar oluşur. Ölü kemik bölgeleri zamanla temizlenir; kanlanma yeniden düzenlenir ve bu bölgelerde yeniden kemik yapımı başlar. Bu süreç içinde femur başı kendini yeniden şekillendirir. Pethes hastalığında uzun dönemde kalçanın akıbetini belirleyecek olan temel faktör bu yeniden şekillenmenin ne kadar iyi olacağıdır. Literatürde tanımlanan tedavilerin temel amacı yeniden şekillenme sürecinde femur başının mümkün olduğunca pelvik yuva ile uyumlu hale gelmesini sağlamaktır. Bu uyum ne kadar iyi olursa kalça ekleminin uzun dönemde fonksiyonu o kadar iyi olacaktır.

Perthes hastalığında femur başı kanlanmasının kesintiye uğradığı ve sonrasında yeniden düzeldiği blinmektedir. Kanlanmanın kesintiye uğramasının nedeni ise bilinmemektedir. Geçirilmiş bir travma ya da damar tıkanıklığına neden olabilecek bir hastalık Perthes hastalığı gelişimine neden olabilir. Erkek çocuklarında, kız çocuklarından dört kat daha fazla görülmektedir. Ailesinde Perthes hastalığı bulunan çocuklarda risk daha yüksektir.

Hastalığın en belirgin şikayeti kalçadan dize doğru yayılan ağrı ve yürürken aksamadır. Ağrı fiziksel aktivite ile artış gösterir, istirahat ile azalır. Hasta mauyene edildiğinde kalça ekleminde hareket kısıtlılığı olduğu kolaylıkla tespit edilebilir.

Hastalık tanısı hikaye, fizik muayene ve radyolojik bulguların birlikte değerlendirilmesiyle konur. Çoğu zaman iki yönlü direk kalça grafisi tanı koymada yeterlidir. Hastalığın erken dönemlerinde direk radyografi bulguları ortaya çıkmamış olabilir. Bu dönemde manyetik rozanans görüntüleme (MRG) tanı amaçlı kullanılabilir.

Radyolojik bulgular tanı açısından önemli olduğu kadar tedavi planı açısından da önemlidir. Cerrahi tedavi kararını vermede ve hastalığı sınıflandırmada radyolojik bulgular yol göstericidir.

Tedavi

Perthes hastalığının tedavisinde hastanın yaşı, muayene ve radyolojik bulguları etkili olmaktadır. Tedaviler cerrahi ve cerrahi olmayanlar şeklinde gruplanabilir. Perthes hastalığı tedavisinde temel prensip femur başını pelvik yuvanın içinde tutmak ve kalça eklemindeki hareketi kaybetmemektir. Bu amaçla cerrahi ve konservatif tedavi yöntemleri kullanılabilir. 6 yaş altı çocuklarda cerrahi tedavi nadiren gerekli olmaktadır.

Cerrahi olmayan tedaviler arasında en sık önerilen yöntem ilaç tedavisi ve fizik tedavidir. Anti-inflamatuar ilaç tedavisi kalça ekleminde ortaya çıkan sıvı artışını ve yangıyı azaltmaya yardımcı olur. Fizik tedavi ile amaç kalça ekleminin hareket kabiliyetini arttırmaktır. Bu nedenle fizik tedavide daha çok kalça hareket genişliğini arttırıcı egzersizler üzerinde durulur.

Cerrahi tedaviler, kalça eklem hareketini arttırmaya ve femur başını pelvik yuvanın içinde turmaya yardımcı olan yumuşak doku cerrahileri; femur başını yuvanın içine yönlendiren ya da pelvik yuvanın şeklini değiştirerek kalça ekleminin uyumunu arttıran kemik ameliyatları olarak gruplanabilir. Hastanın yaşına, femur başındaki şekil değişikliğine ve pelvik yuvanın yapısına göre kemik ameliyatlarından biri tercih edilebilir. Gereken durumlarda pelvik ve uyluk taraflı kemik ameliyatları birlikte uygulanabilir.

Perthes hastalığı başlangıcından sonra belirli süreçleri takip eden ve sonunda kendi kendini sınırlayarak iyileşen bir hastalıktır. Hastaların bir çoğunda cerrahi tedaviye ihtiyaç duyulmazken, bir kısım hastada kalça ekleminin daha uyumulu iyileşmesini sağlamak için cerrahi tedaviler gerekmektedir. Cerrahi tedavi gereken hastaların erken tespit edilmesi ve uygun cerrahi yöntemler ile tedavi edilmeleri kalça fonksiyonlarının korunması açısından çok önemlidir.